Su yumuşatıcılar uzun yıllardır her tür işletmede ve evlerde görev yapıyor. Suyun yumuşatma işini yapan suni reçinelere zarar verilmediği sürece, reçineler uzun süre bu görevi yapar.

Karşıdan bakıldığında basınçlı bir tank, birkaç vana ve bunları birleştiren borulardan oluşan SU YUMUŞATMA CİHAZI’nda esas görevi yapan, yani suyu yumuşatan malzeme, cihaz içinde bulunan “Suni Reçine”dir. Birkaç yıl önce su yumuşatma cihazından şikayet eden bir işletme bizi davet etmişti. İşletici, yumuşatıcısının suyu yumuşatmadığından şikayetçiydi. Cihazın adam deliğini açtırdık, reçineler görünesiye kadar tanktaki su seviyesini düşürmelerini rica ettik.  Tankın dibindeki kumlar görünesiye kadar su seviyesi düştü. Normalde 4000 litre reçine olması gereken tank içinde ancak tank tabanındaki kum üzerinde görünen reçine tanecikleri kalmıştı, yani 20 litre kadar reçine kalmıştı. 3980 litre reçine ters yıkamalar sırasında kaçırılmıştı. Bu olay sanayiye hizmet verdiğimiz 36 yıl içinde gördüğümüz “KÖTÜ İŞLETİM” örneklerinden yalnızca biridir. Su yumuşatıcı reçineleri ile ilgili tecrübelerimizi aşağıda özetliyoruz.

Su yumuşatma cihazının sağlıklı işletilmesi için aşağıdaki hususlara dikkat etmeliyiz.

Bu konuları önce özetleyeceğiz, daha sonra tek tek ele alacağız:

1- Ters yıkamalar sırasında reçineler atık hattına kaçırılmamalıdır.

2- Reçinelerin kısa zamanda kırılıp, ufalanıp eksilmeleri önlenmelidir.

3- Reçinelerde bakteri üremesi engellenmelidir.

4- Reçinelere verilen su muhakkak filtrelenmelidir.

5- Ham su içinde demir iyonları varsa, bunların giderildikten sonra suyun yumuşatıcıya verilmesi doğru olur.

6- Rejenerasyon için, kaliteli tuz temin edilmelidir.

Yukarıdaki hususları biraz inceleyelim:

1- Reçinelerin kaçmasını önlemek: Yumuşatma işlemini REÇİNE yaptığı için bu reçinelerin ters yıkamalarda kaçırılması sonucunda su yumuşatma cihazı hiç bir görev yapmaz. Suni reçinenin yoğunluğu düşüktür, cihazın ters yıkanması sırasında su hızının çok hassas ayarlanması gerekir. Elle kumanda edilen vanalar ile imal edilmiş bir yumuşatma cihazında, her ters yıkama sırasında, işleticinin vanaları hassas bir şekilde ayarlaması zor olur. Çünkü işletmelerde sık sık işleticiler değişir, üç vardiya içinde muhakkak bir işletici ilgisiz davranabilir ve neticede bir miktar reçine kaçar, bir süre sonra cihazda hiç reçine kalmaz.

ÇÖZÜM: Sanayide tecrübeli işletmelerin yaptığı gibi elle kumandalı vanalar kullanmaktan vazgeçmek, mevcut yumuşatıcının vanalarını değiştirerek otomatik kumandalı sisteme dönüştürmek, dolayısı ile işçilik hatalarında  kurtulmak bir çok işletme sorununu ortadan kaldırır. (Resim 2)’de görünen yumuşatıcı otomasyon vanaları sayesinde tam otomatik olarak ters yıkamayı ve rejenerasyonu yapar. Yumuşatıcı reçinesi için ters yıkama hızını biz 15 – 20 m³/h/m² alıyoruz  (20°C – 25°C sıcaklıkta su için). Suyun sıcaklığına göre ters yıkama hızı değişir. Ayrıca atık su hattı üzerine, reçineleri tutacak mikron seviyesinde bir filtre monte etmek çok yararlı olur.

2- Reçinelerin kısa zamanda kırılıp, ufalanmaları: Reçinelerin ufalanmalarının birkaç sebebi vardır : Sebeplerden biri reçinelerin düşük kalitede olmasıdır. Yeni bir su yumuşatıcı  satın alırken içindeki reçinenin markasını ve özelliklerini öğrenmeniz veya yalnızca reçine satın alırken en ucuz olanı yerine güvenilir bir markayı tercih etmeniz riskleri azaltır. 

Reçinelerin ufalanmasının ikinci sebebi ise çok sık ters yıkama yapmaktır. “İlk yatırım ucuz olsun” görüşü ile satın alınan su yumuşatıcı içindeki reçine miktarı az olur, dolayısı ile her 2-3 saatte bir rejenerasyon yapmak gerekir. Günde 24 saat çalışan bir sanayi tesisi “ucuz” fikir ile içinde az miktar reçine bulunan türde bir yumuşatıcı satın almak sakıncalı olur. Sanayi tesisleri için önereceğimiz yumuşatıcı reçinesi miktarı, en az 8 saat aralıklar ile rejenerasyon yapmaya yeterli olan reçine miktarıdır (günde en çok 3 kez rejenerasyon). Suyun reçineden yüksek hızla geçmesi de reçinenin kırılmasına etkendir.  Reçine imalatçıları su geçiş hızının 15-25 m/h olmasını önerirler. Bu hız daha yüksek olduğunda reçine üzerindeki basınç yükselir ve reçine kırılması artar. Kırık reçine yumuşatma görevi yapmaz, ayrıca bu kırıklar su ile beraber işletmeye gider ve ürüne zarar verir. Reçine kırıklarını sudan ayırmak için, yumuşatılmış su hattı üzerine çeşitli filtreler konabilir.  Resim 3’de yumuşatılmış su hattı üzerine monte edilmiş, elle temizlenen diskli filtre görünüyor.

3- Reçinelerde bakteri üremesi: Özellikle dere göl suyu kullanan tesislerde bu durum görülür. Bu tür yüzey suları kullanılmadan önce çok iyi filtrelenmeli ve dezenfekte edilmelidir. Reçineler üzerinde bir biyolojik oluşum başladıysa reçine tankının basınç kaybı artar, daha sonra reçineler arasında kendine yol açan su hiç yumuşamadan cihazı geçer ve işletmeye gider.

ÇÖZÜM: Bir taraftan, yumuşatıcıya gelmeden önce suyun filtrasyonu ve dezenfeksiyonunu yapmak, diğer taraftan reçineleri biyolojik oluşumdan temizlemek gerekir. Bu temizlik öncelikle konsantre tuzlu su ile denenmelidir: reçine tankındaki su boşaltılır ve tankın içi doymuş tuzlu su ile doldurulur, en az 24 saat dinlendirilir. Daha sonra çok uzun ters yıkama ve arkasından normal rejenerasyon yapılır. Tuzlu su metodu ile netice alınamazsa bu konuda ihtisaslaşmış bir şirketten yardım istemenizi öneririz, çünkü her reçine türüne göre başka yöntemler uygulamak gerekir.

4- Reçinelere filtrelenmiş su verilmesi:  Su iyi filtrelenmeden yumuşatma cihazına verildiğinde bir kaç sorun yaşanır: (Resim 4)

• Su ile beraber gelen katıların üzerinde yaşayan canlılar reçinelerin üzerinde kalır ve 3. paragrafta anlatılan bakteri oluşumuna sebep verir.

• Çok küçük katılar ve çamur türü katılar reçinelerin üzerini kaplayabilir.  Bunlar reçinelerin sudan sertliği almasını önler ve reçine randımanı düşer.

• Reçineye kıyasla daha yoğun olan kum gibi katılar ters yıkama sırasında tanktan dışarı atılamaz, tersine, kumlar reçinenin alt tabakalarına iner. Uzun zaman içinde reçine altında biriken kumlar reçinenin tank içindeki seviyesini yükselteceğinden, ters yıkamalarda reçine kaybı başlar. Ayrıca, oluşan kum yatağı gereksiz basınç kaybına sebep olur.

5- Ham su içinde demir iyonları: Sularda çözünmüş olarak DEMİR iyonu bulunabilir. Az demir iyonu bulunan sular (0,2 mg/L) için ön şartlandırma gerekmez. Daha yüksek miktarda demir iyonu içeren sular yumuşatıcı içinden geçirildiğinde, reçinelerin üzeri demir oksit jeli ile kaplanır ve reçinelerin su yumuşatma randımanını azalır. Bu fark edildiğinde reçineler “Hidroklorik Asit ” (HCl) asidi çözeltisi ile yıkanır. Suda bulunan demir iyonlarını ön şartlandırma ile gidermek yumuşatıcıyı korur. Sudaki demirin giderilmesi yöntemini seçmek için suyun analizini yaptırıp demir ile beraber hangi istenmeyen maddelerin suda bulunduğunu bilmek doğru yöntem seçilmesini kolaylaştırır.

6- Rejenerasyon tuzu kalitesi: Ülkemizde çoğu zaman rejenerasyon tuzu olarak hiç işlenmemiş HAM TUZ kullanılır. Ham tuz içinde, midye kırığı, kum, toz, organik gibi, tuz olmayan birçok madde bulunur. Bu tür tuz kullanan işletmeler 4. paragrafta anlatılan problemleri yaşayabilirler. Ham tabii tuz kullanılacaksa, reçinelerin korunması için ideal yöntem ham tuzun önce bir kapta çözülerek salamura hazırlanması ve daha sonra salamuranın filtrelenmesidir. Bazı bölgelerde suda çözünmüş tuz da satılmaktadır ve bu sıvı genelde filtrelenmiş olarak satıldığı için reçinelerin rejenerasyonunda kullanılabilir.

Sonuç: Su yumuşatma reçinelerinin sağlıklı işletilmesi için bugüne kadar kaydettiğimiz yöntemleri yukarıda belirttik. İlk yatırım sırasında ucuza kaçılmayıp uygun kalitede su yumuşatıcı satın alındığında ve işleticiler bu konuda eğitildiğinde, yumuşatıcı reçineleri beş yıldan daha uzun süre hizmet verir.