İSTANBUL

Suyun temini ve kentlere dağıtımı tarih boyunca hep önemli bir iş olmuş, bunu en iyi biçimde örgütleyip yapabilen toplumlar medeniyetler tarihinin ilk örgütlü toplumları sayılmıştır. Tarihin en eski şehirlerinden biri olan ve bir su şehri olarak kurulan İstanbul’da da suyun temini, dağıtımı her zaman en önemli iş olarak görülmüştür.

3000 yıllık bir şehir olan İstanbul kurulduğu ilk dönemlerden itibaren bir su medeniyeti timsali olmuştur. Bizanslıların inşa ettiği su yolları, su kemerleri, sarnıçlar; Osmanlının eseri olan çeşmeler, köprüler ve daha pek çok su yapısı İstanbul’un kuruluşundan itibaren özenle inşa edilen su medeniyetinin işaretleridir. Günümüzde İstanbul’un su ve kanalizasyon hizmetlerini 1981 yılında kurulan ve bir kamu kuruluşu olan “İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi (İSKİ)” yürütüyor.

İSKİ, 11.500.000 İstanbulluya, yani şehir nüfusunun tamamına su ve atık su hizmeti vermektedir.

BERLİN

Berlin’de yerleşimin taş devrinden itibaren var olduğu biliniyor. Fakat modern tarihi 13. yy.ın başlarında Berlin ile Köln arasında gelişen ticaret, seyyahlar ve tüccarlar ile birlikte başlamıştır. I ve II. Dünya Savaşlarında şehrin tahrip olması, 1949’da Doğu ve Batı Berlin olarak bölünmesi ve 1999’da aradaki duvarın yıkılarak Berlin’in Almanya’nın başkenti olması şehrin önemli olaylarıdır. 1.202 milyar Euro Bütçesi ile Berliner Wasser Betriebe Almanya’daki içme suyu ve atık sudan sorumlu en büyük şirkettir.

1990’da Batı ve Doğu Berlin’in birleşmesiyle 1992’de Berliner Wasser-Betriebe ve Wasserversorgung ve Abwasserbehandlung Berlin birleşerek tek bir şirket oldu ve Berliner Wasserbetriebe adını aldı. Kurum 1999’da kısmen özelleşti. Şirketin %50.1’i Berlin şehrine, %49.9’u ise konsorsiyum ortakları olan Fransız su şirketi Veoli (eski adı Vivendi) ve çokuluslu RWE’ye aittir. Nüfusu 3.390.000 kişi olan Berlin’in içme suyu ihtiyacını karşılamada, yer altı suyu başlıca unsurdur.

MEXICO CITY

Berlin’de yerleşimin taş devrinden itibaren var olduğu biliniyor. Fakat modern tarihi 13. yy.ın başlarında Berlin ile Köln arasında gelişen ticaret, seyyahlar ve tüccarlar ile birlikte başlamıştır. I ve II. Dünya Savaşlarında şehrin tahrip olması, 1949’da Doğu ve Batı Berlin olarak bölünmesi ve 1999’da aradaki duvarın yıkılarak Berlin’in Almanya’nın başkenti olması şehrin önemli olaylarıdır. 1.202 milyar Euro Bütçesi ile Berliner Wasser Betriebe Almanya’daki içme suyu ve atık sudan sorumlu en büyük şirkettir.

JOHANNESBURG

Binlerce yıldır yerleşim yeri olarak kullanılan, yöre sakinleri tarafından “Jo’burg”, “Jozi” ve “eGoli” takma adıyla anılan Johannesburg, bilinen en eski insan iskeletlerinin bulunduğu yer olarak da ayrı bir öneme sahiptir.

İ.Ö. 100.000 yıllarında bu bölgeye gelen Bushmenler, İ.Ö. 1060 civarlarında Bantu dilini kullanan insanların bölgeye göç etmesiyle bölgedeki hakimiyetlerini kaybetmişlerdir. Demir çağını yaşayan Bantular burada yerleşik hayata geçmiş, hayvanları evcilleştirmeyi başarmış ve çiftçilikle uğraşmışlardır.1800’lerde sayıca az olan ve çiftçilikle uğraşan Avrupalıların nüfusu 1880’lerde altın madenlerinin keşfiyle bir anda artmış ve bölge altın ticaretinin yapıldığı merkezlerden biri haline dönüşmüştür. İlk altın yatakları şimdiki Johannesburg’un güneyindeki Barbeton da bulunmuş, fakat zamanla Witwatersrand’da daha zengin kaynaklar keşfedilmiştir. Johannesburg’da suyun üretimi Rand Water tarafından yapılır.

Geri kalan fonksiyonların tamamı Johannesburg Water tarafından yürütülür. Rand Water (RW) ise 1903’den beri Johannesburg’un içinde yer aldığı Gauteng bölgesi için su sağlayan özel bir kurumdur.Şehrin nüfusu resmi rakamlara göre 3.225.800 kişidir, ancak bu rakam gayri-resmi rakamın çok altındadır. Johannesburg’da su şirketi çalışanları kendilerini “challenger” olarak 19 tanımlamaktadırlar, gerçekten de Johannesburg’da su üretmek “doğaya meydan okumak’ anlamına gelmektedir

KAHİRE

Şehrin tarihi milattan sonra 969’lu yıllara dayanır. Kahire bugün Afrika’nın en kalabalık şehri, aynı zamanda Ortadoğu’nun siyasî, kültürel ve iktisadî merkezlerinden biridir. Günümüzde Kahire’de suyun yönetimi hükümete bağlı iki ayrı daireden yapılıyor.

Birincisi suyu Nil’den alan, temizleyen, dağıtan ve yeni projeler üzerinde çalışan daire: The General Organization for Greater Cairo Water Supply (GOGCWS) diğeri ise Atık Su Dairesi. Afrika ve Ortadoğu’nun en büyük su idarelerinden olan GOGCWS bugün günde 5.5 milyon m 3 temiz su pompalamakta ve Mısır’ın toplam su üretiminin üçte birini sağlamaktadır. Mısır nüfusunun %25’i olan 16 milyon Kahireli bu sudan istifade etmektedir. Eski Mısırlılar suyu filtre etmesini bilen ilk kavimdir. Kahire de Nil suyunu alıp bunu halka dağıtan ilk şehirlerden biridir. 1865’de Fransızların kurduğu şirket, 1957’de ulusallaştırılmış ve Kahire Belediye Meclisi’ne bağlanmıştır. Daha sonra da 1965’te Nafia kurumuna, 1968’te Aile Bakanlığı’na bağlandı.

Bugün ise İskân Bakanlığı’na bağlı olarak çalışan bir kurumdur. Nüfusu gündüz: 18 milyon, gece: 14 milyon olan şehrin suyu yüzeysel bir kaynak olan Nil Nehri’nden %98 oranında temin edilmektedir. Yer altı kaynakları ise %2 oranındadır. Şehrin su ihtiyacı %100 karşılanmaktadır.

LONDRA

2000 yıl önce bir kaç bin kişilik bir Roma şehri olarak kurulan Londra bugün yaklaşık sekiz milyon kişinin yaşadığı, her yıl milyonlarca insanın ziyaret ettiği kozmopolit bir şehirdir. Londra şehrinde suyun üretimi, dağıtımı ve atık suyun toplanması ve uzaklaştırılması tek bir kuruluş, Thames Water tarafından yapılmaktadır.

20 Thames Water uluslararası bir kuruluş olarak dünyanın pek çok bölgesinde hizmet vermektedir. Londra’da suyun temel kaynağı Thames Nehri’dir. Ayrıca, yeraltı suları da Londra şehrinin su kaynaklarındandır. Londra’da su ihtiyacının karşılanması ile Thames Water’ın tarihi birbirinden ayrılamayacak kadar iç içedir. Şirket, kamu ve özel sektör arasındaki ortaklık ve uluslararası alanda faaliyet alanı açısından, geniş bir deneyime sahiptir.

1989’da tam olarak özelleşen Thames Water 2001’de bir Alman firması olan RWE ile birleşerek uluslararası kimlik kazandı. Günümüzde Thames Water Londra çapında yaklaşık 8 milyon kişiye temiz su, Londra ve Thames Nehri vadisinde toplam 13 milyon kişiye atık su hizmeti sağlamaktadır.

MADRİD

Kesin dönem bilinmese de III. ve V. yüzyıl arasında Romalılar tarafından kurulmuştur. İlk tarihi veriler bugün Palacio Real’in olduğu yere IX. yüzyılda Endülüs Emevi Sultanı I. Muhammed’in saray inşa emrine uzanmaktadır. Madrid’i X. yüzyılda Magerit adıyla bir Müslüman merkezi olarak görürüz.

XVI. yüzyılda şehir İspanyol İmparatorluğu’nun başkenti olur. 1808-1813 yılları arasında Napolyon tarafından ele geçirilmesiyle yönetimi tekrar İspanya’ya geçer. Suyun işletilmesinde Madrid özerk bölgesinde yönetim fonksiyonları dörde ayrılmaktadır: Üretim, dağıtım, kanalizasyon ve atık su arıtma. Madrid şehrinde suyun üretimi ve dağıtımından Canal de Isabel II, kanalizasyon ve atık su arıtmadan ise Şehir Konseyi (Belediye) sorumludur.

Canal de Isabel II 1851’de; Madrid Kent Konseyi, Çevresel Bölge Atık su Departmanı ise 1970’lerde kuruldu. Madrid su kaynaklarının %90’ı yüzeysel sudur. Madrid şehir nüfusu: 3.124.892, Madrid özerk bölgesi nüfusu: 5.718.942 kişidir.

NEW YORK

New York’u keşfetmek için gelen ilk kaşif olan Fransız Giovanni da Verrazano 1524 yılında kuzeydoğu kıyılara doğru yolculuk yapmış ancak şehre giriş yolunu bulamamıştır. Bu yüzden New York ancak 1609 yılında İngiliz kaşif Henry Hudson tarafından keşfedilebilmiştir. Hudson gördükleri karşısında çok etkilenmiş ve “İnsanın hayal bile edemeyeceği kadar güzel bir yer.” demiştir. New York’ta Su İşleri Yönetim Kurulu 1905’te Eyalet Yasama Kurulu tarafından kurulmuştur.

Günümüzde New York’ta su işletiminin tamamı bir kamu kuruluşu olan New York City Çevre Koruma Departmanı’nın (DEP) sorumluluğundadır. DEP 8.000.000 New Yorkluya kendi bünyesinde yer alan iki ayrı organizasyonla (Su İşleri Dairesi, BWS ve Atık su İşleme Dairesi, BWT) su ve atık su hizmetini vermektedir. New York’un su kaynakları yüzeyseldir (Catskill/Delaware ve Croton Sistemleri), bunlar günlük su miktarının %99’unu karşılar. Yer altı su kaynakları ihtiyacın %1’den az kısmını karşılamaktadır.

PARİS

Milattan önce üçüncü yüzyılın sonlarına doğru kurulan ve gelişmeye başlayan Paris, önceleri İngiliz egemenliği altında kalmıştır. Sonra, Sezar’ın kenti ele geçirmesiyle Roma İmparatorluğu’nun yönetimi altına geçen şehir, milattan sonra 508 yılında Frank kralı I. Clovis tarafından zapt edilmiş ve bugünkü haline kadar gelişimini sürdürmüştür. Bugün Paris’te içme suyu hem kamu hem özel sektör tarafından, atık su ise sadece kamu kuruluşu tarafından işletilmektedir.

Paris’e temiz su SAGEP tarafından getirilmektedir. SAGEP 1987’de kurulan bir belediye iktisadi teşekkülüdür ve bugün EUA DE PARIS ismiyle görevine devam etmektedir. %70 hissesi Paris Belediyesi’ne, diğer %30’u ise özel şirketlere aittir. Paris’te suyun dağıtımı CEP ve EFPE adlı iki özel şirket tarafından yapılmaktadır. Evden çıkan atık suyu 1970’de kurulan ve yine bir kamu kuruluşu olan SIAAP almakta, atık su arıtma tesislerine ulaştırmakta ve bu suyu arıtma süreçlerinden geçirerek Seine Nehri’ne bırakmaktadır.

TOKYO

Tokyo’da 1590 Şogun hükümdarlığı döneminde ilk içme suyu kanalı inşa edilmekle birlikte, modern anlamda su üretimi ve dağıtımı Tokyo Su İdaresi’nin 1898’te Yodobashi arıtma tesislerini işletmeye açmasıyla başlamaktadır. Tokyo’nun su kaynakları %99,8 oranında yüzeysel sudur. Tokyo’nun tarihi 400 yıl öncesine uzanır.

Nüfusu 12.378.974 milyon kişi olan Tokyo şehrinde su üretimi, dağıtımı ve atık su hizmeti belediyeye (TMG-Tokyo Metropolitan Government) bağlı bir kamu kuruluşu olan Tokyo Su İşleri Dairesi tarafından yapılmaktadır.

Tokyo Su İşleri Dairesi’nde Tokyo Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı içme suyu ve atık su (geri kullanım tesisleri) olmak üzere iki genel müdürlük vardır. Kurum Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı’na karşı sorumludur.

MOSKOVA

Moskova il merkezi ve Rusya Federasyonu’nun en büyük şehri olan Moskova, federal bir kent olup Rusya Federasyonu’nun başkentidir. Moskova hakkında ilk yazılı belgeler 1147 yılına aittir. 1997 yılında 850. yaşını kutlayan Moskova dünyanın en büyük mega kentlerinden biridir. Moskova’da suyun işletiminden MOSVODOKANAL Şirketi sorumludur. “Mosvodokanal” Moskova’daki ve şehrin büyük birimlerindeki su tedarik ve kanalizasyon hizmetlerini tamamen karşılamaktadır. Moskova’nın su kaynaklarını yüzeysel sular; Moskova ve Volga nehirleri oluşturmaktadır.

TAHRAN

Yapılan kazılar Tahran’da milattan önce 6000 yılından kalma yerleşim birimlerinin varlığını ortaya koymuştur. XIII. yüzyılda Moğolların Rages’i yakıp yıkmasıyla beraber, şehrin sakinleri Tahran’a göç etmiştir. XVII. yüzyılda Safevi yöneticilerinin yaşam yeri olan Tahran 1795’te Ağa Muhammed Han’ın şehirde taç giymesiyle İran’ın başkenti olmuştur.

Tahran’da su işleri tek bir kuruluş, Tahran Su işleri ve Atık su Şirketi (TWWC), tarafından yapılmaktadır. Ancak, yüzeysel suyun üretimi Tahran Bölgesel Su Yönetim Kurulu tarafından; yer altı suyunun üretimi Tahran Su İşleri ve Atık su tarafından yapılmaktadır. Suların toplanması, atık su işlemleri ve dönüşümü Tahran Atık su Firmasınca yürütülmektedir. Bu üç firma da Enerji Bakanlığı’na bağlıdır. Tahran kentinin su ihtiyacının %67’si yüzeysel sulardan, kalan %33’lük bölümü yer sularından temin edilmektedir. Şehrin bugünkü nüfusu yaklaşık 7.000.000 kişidir.

ŞANGHAY

Kelime anlamı olarak üste, üstünde ve deniz gibi manaları olan Şanghay, yaklaşık 1000 yıl önce kurulan Songjiang’ın bir parçası olarak 960’lara kadar adından söz ettirmemiştir. 960-1279 yılları arasında bir liman şehri olarak önemini arttıran Şanghay, 1553 yılında etrafının duvarlarla çevrilmesiyle tam bir şehir hüviyeti kazanmıştır. 1927’ye kadar Nanjing’in başkenti Jiangsu’ya bağlı olarak kalan Şanghay bu tarihte özel yönetim şehri olarak kabul edilerek, diğer önemli Çin şehirleriyle aynı pozisyona gelmiştir. Şanghay’da yüzeysel su iki kaynaktan alınır: Yangtse Nehri ve Huangpu Nehri. Yer altı suyu şehrin toplam su ihtiyacının %4’ünü karşılamaktadır. Halen su sisteminin büyük bir bölümü İngiliz ve Fransız işgalinden kalma altyapıyla işletilmektedir.